Zij die de zon als eerste zagen

Zij die de zon als eerste zagen - liefde, respect & verering

Liefde & Respect
In Cambodia leeft een gezegde, die luidt: "No matter how smart you are, or how silly the elderly are. They were first to see the sun rise and the first to breath the air".
Je hoeft niet lang in Cambodja te zijn om de essentie van deze gezegde te voelen. In hun houding en hun non-verbale expressie in gezicht en gebaar zijn zij gevuld met warme vriendelijkheid en gelijkwaardig respect.

Een zeer belangrijke bron voor deze omgangsvormen zijn eeuwenoude tradities die zijn voortgevloeid uit imperiums met een afwisseling van hindoeïstische en boeddhistische koningschappen.
Allereerst, de gebaren van geven en ontvangen. Bij het geven of ontvangen van een object reik je beide handen uit naar de ouderen. Soms ben je niet in de gelegenheid, omdat je bijvoorbeeld op te grote afstand staat, dan reik je een hand en leg je je andere hand op de elleboog van de reikende hand.
Het is een gebaar van respect.
Ook bij het passeren van monniken of ouderen is het gebruikelijk om te stoppen, je handen tegen elkaar aangedrukt voor je borst te houden en iets te buigen.
Ik vroeg Untec, een Cambodjaanse jongen met wie ik hier veel op trek, hoe het mogelijk is om voor iedere oudere te buigen die je tegenkomt, want hij vertelde het alsof het een gewoonte is, maar tegelijkertijd ook iets wat van je wordt verwacht. Maar gelukkig hoef je niet íedereen op die wijze te groeten. Als je langs komt en contact maakt met elkaar, dan doe je het. Eigenlijk net als dat wij op straat - bijvoorbeeld in Amsterdam of op een drukke zaterdagmiddag in het centrum van Apeldoorn - ook niet iedereen gedag kunnen zeggen.

Zo heb je in ieder land, gemeenschap, huis en individu weer andere gewoonten en gebruiken. Ik herinner mij nog goed hoe ik meer dan 5 jaar geleden mij verwonderde over mijn schoonfamilie. Ze zijn ontzettend vriendelijk en zorgzaam leerde ik later, maar in het begin voelde het soms koel en afstandelijk. Wanneer ik in mijn gezin mijn tante, oom, neven, nichten of wie dan ook geen kus of knuffel zou geven, zou het opvallen. Er is zelfs een grote kans dat ik er op wordt aangesproken waarom ik hen niet groet. En ik zou waarschijnlijk andersom hetzelfde doen. Bij de familie van Peter gaat het anders. Als we binnen komen, kijken we elkaar aan en zeggen we elkaar gedag. Het is helemaal niet formeel, maar ik heb zelfs na 5 jaar nog steeds af en toe een verwarringsmoment. Het is alsof mijn lichaam in een reflex aangeeft hen gedag te zeggen met een zoen, maar dat mijn hoofd dat tegenhoudt. Het voelde eerst koel.
Als wij daarentegen bijvoorbeeld met mijn broers en zussen thuis zijn dan liggen of zitten we net als pasgeboren puppies, katjes of ratjes tegen en over elkaar heen op de bank. In Peter's gezin is er een gepaste afstand. De kleinkinderen zijn echter de uitzondering, echte knuffelbeestjes waarvan je je niet kunt voorstellen dat er een dag komt dat ze dat niet meer willen.
Door de jaren heen heb ik geleerd dat de voor mij meer afstandelijke manier van groeten helemaal niks te maken heeft met meer of minder van elkaar houden, of 'koel zijn' tegenover elkaar.
Ik heb het geluk deel te mogen zijn geworden van een ontzettend warm en liefdevol gezin, die hun liefde voor elkaar simpelweg op een andere manier uitten.
De verschillen in manieren van expressie in woord en gebaar blijven mij intrigeren en verwonderen. De taal van het lichaam is voor mij een van de mooiste die er is.
Het is zo geweldig hoe we als mens in staat zijn om waar dan ook ter wereld met onze handen en voeten en zeker ook met onze gezichtsuitdrukkingen elkaar kunnen duidelijk maken wat we bedoelen en wat we voelen!

Verering
In Cambodia is er naast respect voor ouderen ook veel liefde en respect voor de voorouders. Deze twee weken gaan ze naar de pagodas om eten aan te bieden voor de zielen van hun voorouders. Het is een van de belangrijkste tradities op de religieuze kalender, genaamd het Pchum Ben Festival. Er worden offers gebracht ten behoeve van de doden. Het 15-daagse festival ook wel "Festival of the Death" of "Hungry Ghost Festival" genoemd is een jaarlijkse traditie waarbij de Khmer bevolking voedsel en offers naar de monniken brengen in de hoop dat het via de dagenlange gebeden van de monniken het bij de overledenen zal komen.

Er wordt geloofd dat sommige van de zielen straffen ontvangen voor hun zonden en daarom in de hel branden waar zij veel lijden. "Hell is far from people. The spirits cannot see the sun; they have no clothes to wear, no food to eat," zegt de monnik Om Sam Ol. "Phchum Ben is the period when those spirits receive offerings from their living relatives and perhaps gain some relief. Relatives consecrate and dedicate food and other offerings to them." Het geldt daarnaast ook voor de zielen die niet naar de hel gaan voor hen is het een teken van respect en verering.
Een van de jongens Lyhin met wie ik hier ook optrek vertelde dat hij ook voedsel brengt, maar er eigenlijk helemaal niet in gelooft. Het is voor hem enkel een traditie geworden van wat hij samen met zijn familie doet.
De laatste nacht van het festival zijn de monniken de hele nacht aan het bidden/chanten voor de zielen. 15 dagen lang hebben zij van rijst, tot fruit tot hele pakketten frisdranken en nog heel veel meer ontvangen van de gemeenschap.
Ik vraag me af wat er met het fysieke voedsel gebeurd, maar niemand kon mij daar een antwoord op geven.
We hebben auto's af en aan zien rijden met zo ontzettend veel etenswaren - die natuurlijk nooit echt door de verloren zielen worden opgehaald...

In het boek dat ik nu aan het lezen ben 'een kleine geschiedenis van de mens', schrijft Harari dat het unieke aan de taal van de mens is dat wij dingen kunnen zeggen die niet bestaan. Een groene meerkat blijkt namelijk waarschuwingen te kunnen geven als "pas op een leeuw" of "pas op een roofvogel". Wij mensen daarentegen kunnen iets zeggen zoals "de leeuw is onze beschermgeest".
Hij stelt dat ons vermogen te spreken over fictie heeft geleidt tot verhalen en mythen die helemaal niet bestaan, maar wel tot gevolg heeft hele mensengroepen collectief in beweging te krijgen, samen te laten werken.
Zo komen hier dus hele gemeenschappen naar de tempel om de zielen van hun voorouders te voeden, terwijl bijvoorbeeld "een aap je echt geen banaan zal af staan als je hem zegt dat hij een heleboel bananen in de apenhemel gaat krijgen", schrijft Harari.

Het geloof is iets wonderlijks. Iets heel individueels en toch weer iets heel collectiefs. De kracht van je verbonden voelen met een ontastbaar iets - wat dat voor een ieder dan ook mag zijn - maakt dat je bergen kunt verzetten.
Voor mij is het de kracht van liefde en dankbaarheid voor dat wat er is in onszelf, met elkaar en met alles wat om ons beweegt. ❤️